Fiestas y Tradicions

As Fiestas Patronals son o conchunto de solemnidatz con que una población, celebra anualment a calendata d'os suyos santos patrones. En Espanya, iste tipo de celebracions gosan estar conoixidas como fiestas mayors y menors.

En Quizena, as Fiestas Patronals son:

29 d'Abril (San Pietro Mártir). Fiestas Menors

25 de Julio (Santiago Apóstol). Fiestas Mayors

O Calandario Laboral ye o calandario en el qual s'estableixen anualment os días de treballo y os días festivos, y dependerá de cada localidat. Os días festivos que son comuns ta Quizena y toda Espanya son:

1 de chinero (Anyo Nuevo)
Viernes Santo
1 de mayo (Fiesta d'o Treballo)
15 d'agosto (Asunción d'a Virchen), coincident con que ye festivo en o lugar por estar a Patrona de Quizena

12 d'octubre (Fiesta Nacional d'Espanya)
8 d'aviento (a Inmaculada Concepción)
25 d'aviento (Natividad d'o Sinyor)

Amás, en Quizena son Festivos:

23 d'Abril (San Jorge, Patrón d'a Comunidat Autonoma d'Aragón)
10 d'Agosto (Santo Lorenzo, Patrón d'a Ciudat de Uesca)

Tradicions ixuplidadas

Seguntes Ferrer Villa, o lugar de Quizena puyaba en romería a la ermita d'a nuestra Sinyora de Sescún, en Santa Eulalia a Mayor (Loporzano), por voluntat que mas tarde conmutaría l'obispo de Uesca. Ista ermita ista considerada Bien Catalogado d'o Patrimonio Cultural d'Aragón y ye incluiu en o Catalogo d'o Patrimonio Culturál Aragonés.

Cada anyo, o 29 d'Abril, festividat d'o Mártir Pietro de Verona, s'iba en romería a la ermita de San PietroMártir (agora en ruinas) a las afueras de Quicena, a qui se le imploraba ta favoreixer a plevia. Seguntes conta a historia, o Santo fació plever ta convencer a un hereje que le heba desafiau.

Dica fa 50 anyos, puyaban os habitants de Quizena de conchunta con os de Loporzano, en romería a la Ilesia d'o Castiello de Montaragón.

Tradicions recuperadas

Entre tot l'anyo, y una vez a o mes, pansa de casa en casa a imachen de "a Virchen d'o Perpetuo Socorro", enmarcada en una vitrina con puertas de madera. Ye a muller d'a casa an ye custodiada a virchen, a encargada de limpiar a ilesia de Quizena. A istas mullers le las denomina mairalesas.

O 20 de chinero se fa a "Foguera de Santo Fabián", prendiendo una foguera en o centro d'a Plaza Sancho Ramírez de Quizena en honor a o santo, a quí se le recurría contra a peste y as epidemias.

En a Parroquia de l'Asunción d'a Nuestra Sinyora de QuiZena s'han restaurau dos lienzos a modo de retablos que s'usaban t'a Semana Santa en QuiZena en os sieglos XIX y XX. En 2014, un d'os lienzos, se colocó en o Presbiterio a modo de Retablo Mayor, y l'atro lienzo, en 2015, s'ha utilizau por primera vez ta colocar o Monumento.

O primer día de Mayo se fa a romería a la ermita d'o Viñedo, situada en Loporzano (Uesca).

Ye tradición, o zaguer domingo de Mayo, fer una romería a la ermita de Salas (Uesca). S'escuita una misa oficiada por o párroco de Quizena, y dimpués se prepara una minchada a l'aire libre con os vecins d'o lugar de Quizena.

O 25 de Julio, festividat de Santiago, Patrón Mayor de Quizena, se levan a cabo as fiestas mayors d'o lugar. En iste día, dende 1996, s'han recuperau tres tradicions que se feban antes mas:

Santa Misa y Procesión de Santiago Apostol, por as carreras d'o lugar.
a servilla: Rondalla y replegada de tortas y vin t'as residencia d'ancianos de Quizena.
Replegada de diezmos y propinas t'o lugar.

O primer domingo de setiembre se celebra a Fiesta d'a Cofradía. Ista fiesta se celebraba fa tiempo con a finalidat que os cófrades podesen recaudar bella mica de diners ta cubrir posibles necesidatz d'as casas mas humils d'o lugar. Se celebraba o primer domingo d'o mes de setiembre, y consistiba en un "RELEIGO" u subasta de carne, cheneralment de cordero y rustida previament, y dividida en "pizcas" u lotes. Se feba en a plaza, y en muitos d'os puestos an se sigue fendo, os cófrades son obligaus a pujar por bell lote, baixo pena de sanción en caso de no fer-lo. Dimpués d'o releigo, se feba una foguera, y o que quereba, se feba a suya cena en a foguera.

A meyaus d'aviento, os vecins de Quizena meten a Naixencia en o Barranco d'Espantalobos, que ye dencima de l'alberca, chunto a o camín que puya a o castiello. Se mete a Naixencia en una cueva que forma o prencipio de dito barranco.

Tradicions nuevas

O Concello de Uesca realiza rutas ta descubrir a redolada de Uesca con o bus turistico. Chicotz recorrius amán d'a ciudat en el qual desfrutar d'a naturaleza, patrimonio, historia, y paisaje. Ruta 7. de l'Abadiado: Castiello de Montaragón / Vadiello.

O 21 de marzo se celebra o Día d'as Selvas en toda Espanya, y ye en Marzo, o mes esleiu t'a plantación de carrascas en Quizena. (Iste anyo 2016 s'ha abanzau a o 27 de febrero, y posteriorment a o 5 de marzo). O Concello, de conchunta con Ecolochistas en Acción y l'Asociación Gabardiella, plantan arbols en a redolada d'o lugar, a causa d'o sobrepastoreo d'os zaguers decenios, que ha deixau sin cubierta vechetal, tant necesaria ta sostener un ecosistema en equilibrio.

En Abril se celebran o Trail Castiello Montaragón y a CAMINADA que son dos prebas de caracter popular. Son organizadas por a UNESCO ARAGÓN DEPORTE, l'Agrupación d'Emparo Lochistico nº 41 (AALOG 41-UESCA) y o Club Atletismo Uesca, con a colaboración, entre atros, d'a Diputación Cheneral d'Aragón, a Diputación Provincial de Uesca, elAyuntamiento de Uesca y o Concello de Quicena. Constan d'un recorriu denominau TRAIL de 16 kilómetros con kilometraje no homologado y a CAMINADA de 8 kilómetros. Iste anyo 2016 se celebrará l'II Trail Castillo Montearagón.

O primer domingo de chunio se celebra o Día de Montaragón. Como ye una chornada de puertas ubiertas d'o castiello, l'Asociación d'Amigos d'o Castiello de Montaragón, y en o suyo nombre o suyo president o Sr. Don Antonio Turmo, convidan a totz os que quieran asistir a ista chornada festiva a fer-lo, y a conoixer un poquet mas iste important monumento y d'a historia d'o Reino d'Aragón. En qualques edicions d'iste día festivo ta Quizena, s'han puesto escuitar jotas en a Ilesia d'o Castiello u degustar os dulces "Abades de Montaragón" d'a Pastelería Ascaso. Iste anyo 2016, se celebrará a 18ª edición d'o Día de Montaragón.

O Club de Tiro con Arco de Quizena, iste anyo 2016, se celebrará o Segundo Trofeo de Tiro con Arco 3D "Castillo de Montearagón" en as suyas instalacions de Quicena.

Programa de "Puertas Ubiertas" d'o Castieello de Montaragón, ye un prochecto turistico y cultural que dende l'1 de Julio a o 30 de setiembre, l'Aria de Desembolique y Turismo d'a Comarca d'a Hoya de Uesca organiza ubrindo a o publico una serie de monumentos perteneixients a o patrimonio arquitectonico, artistico y cultural d'a Comarca. Entre ells se troba o Castiello de Montaragón an se realizan visitas guiadas. Iste anyo 2016 se celebrará l'IX Programa de Puertas Ubiertas.

A Comarca d'a Hoya de Uesca, ha presentau en o verano 2015, una guía de rutas turisticas ta viachar en autobus por os d'os lugars d'a comarca. D'as ueito rutas, destacamos a Ruta3: Uesca y Abadiado de Montaragón, a los pietz d'a giganta adormida, que pasa por o lugar de Quicena.

A meyaus de Julio se celebra la Marcha Nocturna a o Castiello de Montaragón. O recorriu empecipia en Tierz (Uesca) y os participantes han de recorrer una distancia de 8 km. con lanternas. Tot o recorriu dica o Castiello de Montaragón ye guiau y iluminau. Ista actividat ye organizada por a Comarca d'a Hoya de Uesca y colabora o Club Peña Guara. Iste anyo 2016 se celebrará a V Marcha Nocturna.

A zaguers de chulio, se celebra o Festival Folklorico Nacional "Castiello de Montaragón". O Festival ye organizau por l'Asociación Folklorica Estirpe d'Aragonia y patrocinado, entre atras Institucions publicas y privadas, por o Concello de Uesca. Iste anyo 2016 se celebrará o XVIII Festival.

Con motivo d'a festividat de totz os Santos (31 d'octubre), l'Asociación Chuvenil de Quizena programa una serie d'actividatz ta fer que Halloween sía mas divertida y terrorifica. A meya tarde, fan Truco u tracto por as casas d'o lugar y un concurso de disfraces. Sobre as 20:00 d'a tarde, o Concello de Quizena prepara una chocolatada.